Figürler, zarlar ve çıngıraklar: Binlerce yıllık oyuncakların çoğu, bugün çocukların değer verdiği şeylerden neredeyse hiç farklı değil. Bazıları ustaca tasarlanmıştı ve pahalıydı. Antik çağın en popüler oyuncaklarından biri basit ve ucuzdu.
Binlerce yıllık insanlık tarihi boyunca pek çok şey temelden değişti; ama bazı şeyler neredeyse aynı kaldı. Bugün oyuncak mağazalarına giderseniz pek çok elektronik eşya bulacaksınız; Parlayan, yanıp sönen ve çok fazla gürültü çıkaran arabalar, uçaklar ve uzay gemileri. Günümüzde çocuklar, dokunsal ürünlere ulaşmak yerine giderek daha erken yaşta video oyunları ve diğer sanal eğlencelerle ilgileniyorlar.
Ancak bunun dışında, çok geleneksel oyuncaklar hâlâ her yerde bulunabiliyor ve bunların bazıları eski zamanlarda çocukların oynadığı oyuncaklardan pek farklı değil.
Örneğin Köln'deki Roma-Germen Müzesi'nde, günümüzde popüler olan Janosch ördeğini hatırlatan, tekerlekli bir çekme figürü sergileniyor. Ve çok daha fazlası: Kilden yapılan hayvan figürleri eski çağlarda özellikle çocuklar arasında popülerdi. Çocukların her gün gördüğü en çok tasvir edilen çiftlik hayvanları: atlar, tavuklar, keçiler veya koyunlar. Oyuncakların çoğu ahşaptan yapılmıştı ve bu nedenle yalnızca Kuzey Afrika'nın çöl ikliminde hayatta kalabildi.
Köln'de bir bebek mutfak seti ortaya çıkarıldı; mutfağın kendisi muhtemelen ahşaptan yapılmıştı ve çürüyordu. Müzenin müdür yardımcısı Friederike Naumann-Steckner, “Bulaşıklar bugün hâlâ bebeğin mutfağında olabilir” diyor. Romalı bir kız on iki ila on dört yaşları arasında büyüdüğünde sembolik olarak bebeğini evin tanrılarına kurban ederdi.
Gladyatörlük ve ordu, Roma kültüründe önemli bir rol oynamıştır ve çocukların, daha sonraki teneke askerlerin veya günümüzün plastik aksiyon figürlerinin öncüleri olan gladyatörlerin ve lejyonerlerin küçük kopyalarıyla oynaması şaşırtıcı değildir.
Çok küçük olanlar çıngırak kullanıyordu. Bugün hala çalışan düdükler de vardı. Genel olarak hala her şeyi kullanabilirsiniz – o zamanlar oyuncakların kalitesi yüksekti. Naumann-Steckner, “Bu, günümüzün plastiğine göre çok daha dayanıklı” diyor. Çocukların masa oyunlarına da meraklı olup olmadığı ya da bu oyunların askerler tarafından sadece vakit geçirmek için mi oynandığı belli değil.
Ancak kesin olan şu ki, Roma döneminde çocuklar çok daha fazla dışarıda oynuyorlardı, çünkü muhtemelen çok az kişinin kendi odası vardı. Yaşam alanı bugünkünden çok daha az ve pahalıydı. Roma-Germen Müzesi'nde ağır hasar görmüş bir sırtında başka bir çocuk taşıyan bir heykel bulunmaktadır.
Örneğin çoğu insanın çocuklarına pişmiş topraktan yapılmış pahalı ürünler alacak parası yoktu. Roma edebiyatından bilinen popüler bir oyuncak tam anlamıyla çılgınlıktı. Çocuklar tıpkı bugün cam bilyelerle oynadıkları gibi fındıklarla da çok oynadılar. Beceri oyunları oynamak veya taret inşa etmek için kullanılıyorlardı. Bu o kadar yaygındı ki o dönemde bir tabir bile vardı: “Fındıkları geride bırakmak”, “çocukluğu geride bırakmak” metaforuydu. Öte yandan top oyunları henüz o kadar popüler olmayabilirdi çünkü o zamanlar toplar henüz zıplayamıyordu; daha çok kumaş topların kıvamına sahiptiler ve çoğu zaman paçavralardan yapılıyorlardı.
Koyun veya keçi dizlerinden yapılan ve astragal adı verilen kemikler de popülerdi. Bu kemik çok küçüktür ancak dört farklı karakteristik tarafı vardır. Bu nedenle, biraz hayal gücüyle onu her türlü şey için kullanabilirsiniz; örneğin kusmak, yakalamak veya hokkabazlık yapmak için. Romalılar kemikten çeşitli boyutlarda zarlar da dahil olmak üzere pek çok şey yaptılar.
Daha büyük zarların içi boştu ve genellikle bir tarafa kurşun dökülerek zarların her zaman “doğru” tarafa düşmesi için çiviler çakılırdı.
Çoğu Romalı çocuğun hayatı bugün olduğundan daha zor ve daha belirsizdi. Bir baba, aksi takdirde geçimini sağlayamayacağını düşünüyorsa çocuklarını köle olarak bile satabilirdi. Fiyat, halihazırda karşılayabileceklerine bağlıydı. Çiftliklerde çocukların mümkün olduğu kadar erken yardım etmesi gerekiyordu; örneğin kazlara bakıyorlardı. Kesinlikle oynamak için fazla zaman yoktu.
Zengin ailelerde işler farklı görünüyordu. Çocukları çok korunaklı ve çoğu zaman lüks içinde yaşadılar: Politikacı Herodes Atticus'un oğlu okumayı öğrenmekte zorluk çektiğinde, babası ona pratik yapması için fildişinden mektuplar yaptırdı. Bu tür mektuplar, ahşaptan veya genellikle sadece plastikten yapılmış olsa da, bugün hala oyuncak mağazalarında bulunabilmektedir.
Martin Klemrath WELTgeschichte'de Genel Yayın Yönetmenidir. Başlıca konuları arasında ABD tarihi, teknoloji tarihi, kültür tarihi ve çağdaş tarih yer almaktadır.
dpa'lı
Binlerce yıllık insanlık tarihi boyunca pek çok şey temelden değişti; ama bazı şeyler neredeyse aynı kaldı. Bugün oyuncak mağazalarına giderseniz pek çok elektronik eşya bulacaksınız; Parlayan, yanıp sönen ve çok fazla gürültü çıkaran arabalar, uçaklar ve uzay gemileri. Günümüzde çocuklar, dokunsal ürünlere ulaşmak yerine giderek daha erken yaşta video oyunları ve diğer sanal eğlencelerle ilgileniyorlar.
Ancak bunun dışında, çok geleneksel oyuncaklar hâlâ her yerde bulunabiliyor ve bunların bazıları eski zamanlarda çocukların oynadığı oyuncaklardan pek farklı değil.
Örneğin Köln'deki Roma-Germen Müzesi'nde, günümüzde popüler olan Janosch ördeğini hatırlatan, tekerlekli bir çekme figürü sergileniyor. Ve çok daha fazlası: Kilden yapılan hayvan figürleri eski çağlarda özellikle çocuklar arasında popülerdi. Çocukların her gün gördüğü en çok tasvir edilen çiftlik hayvanları: atlar, tavuklar, keçiler veya koyunlar. Oyuncakların çoğu ahşaptan yapılmıştı ve bu nedenle yalnızca Kuzey Afrika'nın çöl ikliminde hayatta kalabildi.
Köln'de bir bebek mutfak seti ortaya çıkarıldı; mutfağın kendisi muhtemelen ahşaptan yapılmıştı ve çürüyordu. Müzenin müdür yardımcısı Friederike Naumann-Steckner, “Bulaşıklar bugün hâlâ bebeğin mutfağında olabilir” diyor. Romalı bir kız on iki ila on dört yaşları arasında büyüdüğünde sembolik olarak bebeğini evin tanrılarına kurban ederdi.
Gladyatörlük ve ordu, Roma kültüründe önemli bir rol oynamıştır ve çocukların, daha sonraki teneke askerlerin veya günümüzün plastik aksiyon figürlerinin öncüleri olan gladyatörlerin ve lejyonerlerin küçük kopyalarıyla oynaması şaşırtıcı değildir.
Çok küçük olanlar çıngırak kullanıyordu. Bugün hala çalışan düdükler de vardı. Genel olarak hala her şeyi kullanabilirsiniz – o zamanlar oyuncakların kalitesi yüksekti. Naumann-Steckner, “Bu, günümüzün plastiğine göre çok daha dayanıklı” diyor. Çocukların masa oyunlarına da meraklı olup olmadığı ya da bu oyunların askerler tarafından sadece vakit geçirmek için mi oynandığı belli değil.
Ancak kesin olan şu ki, Roma döneminde çocuklar çok daha fazla dışarıda oynuyorlardı, çünkü muhtemelen çok az kişinin kendi odası vardı. Yaşam alanı bugünkünden çok daha az ve pahalıydı. Roma-Germen Müzesi'nde ağır hasar görmüş bir sırtında başka bir çocuk taşıyan bir heykel bulunmaktadır.
Örneğin çoğu insanın çocuklarına pişmiş topraktan yapılmış pahalı ürünler alacak parası yoktu. Roma edebiyatından bilinen popüler bir oyuncak tam anlamıyla çılgınlıktı. Çocuklar tıpkı bugün cam bilyelerle oynadıkları gibi fındıklarla da çok oynadılar. Beceri oyunları oynamak veya taret inşa etmek için kullanılıyorlardı. Bu o kadar yaygındı ki o dönemde bir tabir bile vardı: “Fındıkları geride bırakmak”, “çocukluğu geride bırakmak” metaforuydu. Öte yandan top oyunları henüz o kadar popüler olmayabilirdi çünkü o zamanlar toplar henüz zıplayamıyordu; daha çok kumaş topların kıvamına sahiptiler ve çoğu zaman paçavralardan yapılıyorlardı.
Koyun veya keçi dizlerinden yapılan ve astragal adı verilen kemikler de popülerdi. Bu kemik çok küçüktür ancak dört farklı karakteristik tarafı vardır. Bu nedenle, biraz hayal gücüyle onu her türlü şey için kullanabilirsiniz; örneğin kusmak, yakalamak veya hokkabazlık yapmak için. Romalılar kemikten çeşitli boyutlarda zarlar da dahil olmak üzere pek çok şey yaptılar.
Daha büyük zarların içi boştu ve genellikle bir tarafa kurşun dökülerek zarların her zaman “doğru” tarafa düşmesi için çiviler çakılırdı.
Çoğu Romalı çocuğun hayatı bugün olduğundan daha zor ve daha belirsizdi. Bir baba, aksi takdirde geçimini sağlayamayacağını düşünüyorsa çocuklarını köle olarak bile satabilirdi. Fiyat, halihazırda karşılayabileceklerine bağlıydı. Çiftliklerde çocukların mümkün olduğu kadar erken yardım etmesi gerekiyordu; örneğin kazlara bakıyorlardı. Kesinlikle oynamak için fazla zaman yoktu.
Zengin ailelerde işler farklı görünüyordu. Çocukları çok korunaklı ve çoğu zaman lüks içinde yaşadılar: Politikacı Herodes Atticus'un oğlu okumayı öğrenmekte zorluk çektiğinde, babası ona pratik yapması için fildişinden mektuplar yaptırdı. Bu tür mektuplar, ahşaptan veya genellikle sadece plastikten yapılmış olsa da, bugün hala oyuncak mağazalarında bulunabilmektedir.
Martin Klemrath WELTgeschichte'de Genel Yayın Yönetmenidir. Başlıca konuları arasında ABD tarihi, teknoloji tarihi, kültür tarihi ve çağdaş tarih yer almaktadır.
dpa'lı